Ongeveer de helft van de mensen boven de 50 heeft op 1 of meer plekken actinische keratose. Maar wat houdt deze aandoening nu eigenlijk in?
Actinische keratose betekend letterlijk ‘door de zon veroorzaakte (actinische) verhoorning (keratose). Actinische keratose wordt daarom ook vaak ‘zonneschade’ genoemd. Het zijn verhoornde plekjes op de huid die ontstaan door schade van zonlicht. Door de uv-straling beschadigd het erfelijk materiaal (DNA) in de huidcellen, waardoor ze niet meer normaal delen en uitgroeien. Het ontstaan van actinische keratose is afhankelijk van het huidtype en de totale hoeveelheid uv-straling die iemand in de loop van het leven op de huid heeft gekregen. Hoe blanker de huid, des te meer kan op het ontwikkelen van huidafwijkingen. Actinische keratose is vaak samen te zien met andere zonneschade zoals: rimpels, zonnevlekken (lentigo solaris) en een dunne huid. De plekjes ontstaan op delen die aan (zon)licht worden blootgesteld, zoals het gezicht, kale hoofdhuid, handruggen en onderarmen.
In de meeste gevallen zijn de plekjes actinische keratose eerder te voelen dan te zien. De plekjes voelen eerst ruw aan en na verloop van tijd ontstaan er harde schilfers. De plekjes kunnen huidkleurig, rood of bruin van kleur zijn. De grootte kan variëren van enkele millimeters tot enkele centimeters. Soms kunnen de plekjes jeuken of zijn ze gevoelig als je ze aanraakt.
De diagnose actinische keratose wordt meestal met het blote oog gesteld door de huisarts of dermatoloog. Bij twijfel over de diagnose, of als de huid onrustig is (bijvoorbeeld niet genezende wondjes, overmatige verhoorning of roodheid) kan er een huidbiopt afgenomen worden. Het stukje huid wordt dan opgestuurd naar een patholoog, die met behulp van een microscoop de diagnose kan bevestigen.
Er zijn verschillende soorten behandelingen voor actinische keratose, zoals bevriezen met stikstof, chirurgisch verwijderen, celgroei remmende crème met flurorouacil, chemische peelings of een CO2 laser behandeling. Het doel van de behandeling is het vernietigen van de beschadigde cellen, zodat de huid zich weer volledig kan herstellen. Voor welke behandeling er wordt gekozen hangt onder meer af van: het aantal plekjes, de plaats waar het zit, hoe lang het er al zit, de ernst van de afwijking en het gebruik van overige geneesmiddelen.
Op den duur kan actinische keratose zich ontwikkelen tot huidkanker. De vormen huidkanker die kunnen ontstaan zijn het plaveiselcelcarcinoom en soms een basaalcelcarcinoom. De kans op het ontstaan van huidkanker in een actinische keratose zijn niet precies bekend. Vermoedelijk gaan elk jaar ongeveer 0,25 tot 1% van de actinische keratose over in plaveiselcelcarcinoom. Dat betekend dat voor patiënten die zich niet laten behandelen het risico op huidkanker na een aantal jaar toch kan oplopen tot rond de 10%.
In een door zonbeschadigde huid kunnen vormen van huidkanker ontstaan, niet alleen in de actinische keratose, maar ook in de overige aan zon blootgestelde huid. Het is daarom verstandig om de huid regelmatig te inspecteren en bij nieuwe plekken een bezoek te brengen aan de huisarts of dermatoloog.